Ysgariad – Canllaw i Gleientiaid
Mae’r ddogfen hon yn darparu arweiniad cyffredinol ynglyn a’r weithdrefn ysgaru. Bydd eich cyfreithiwr teulu yn gallu darparu cyngor penodol yn seiliedig ar eich amgylchiadau. Sut mae gwneud cais am ysgariad?
I wneud cais am ysgariad, rhaid eich bod wedi bod yn briod am o leiaf blwyddyn. Nid oes ots ble yn y byd y buoch briod, ond i wneud cais am ysgariad yng Nghymru a Lloegr bydd rhaid i chi neu eich priod gwrdd â rhai amodau preswylio yma.
Mae’r broses ysgaru yn un weinyddol ar y cyfan. Mae hyn yn golygu na fydd angen i’r naill na’r llall ohonoch weld barnwr i gael ysgariad gan ei fod bron bob amser yn cael ei gytuno gan farnwr ar y gwaith papur. Mae’r broses yn syml cyn belled nad yw’ch priod yn penderfynu amddiffyn yr achos a gofyn i’r llys beidio â chaniatáu eich ysgariad. Pan fydd hyn yn digwydd, fe’i gelwir yn ysgariad wedi’i amddiffyn ac mae’n broses wahanol, ond mae ysgariadau amddiffynedig yn gostus ac yn brin iawn, diolch byth.
Os nad ydych chi a’ch priod yn cytuno ar drefniadau plant a chyllid, ymdrinnir â’r rhain ar wahân (ond ar yr un pryd) a’r broses ysgaru.
Dechrau achos ysgariad
Deiseb yw enw’r ddogfen sy’n cychwyn yr ysgariad. Mae’r gyfraith yn y wlad hon yn ei gwneud yn ofynnol i un priod ddeisebu yn erbyn y llall, hyd yn oed os yw’r ddau ohonoch yn cytuno y dylid cael ysgariad. Bydd angen i’ch cyfreithiwr teulu gael eich tystysgrif priodas wreiddiol (neu gopi swyddogol) i ffeilio’r ddeiseb a hefyd gyfieithiad cymeradwy o’r hyn y mae’n ei ddweud os yw mewn iaith heblaw Saesneg. Mae ffi llys yn daladwy o £ 550 i ddechrau’r broses.
I ddechrau ysgariad, rhaid i chi (neu eich cyfreithiwr teulu, ar eich rhan) ffeilio deiseb yn y llys. Mae’r ddeiseb yn ffurflen sy’n rhoi gwybodaeth i’r llys amdanoch chi a’ch priod, ac sy’n dweud wrth y llys eich bod yn teimlo bod eich priodas wedi chwalu’n anorchfygol. Rhaid i chi nodi tystiolaeth yn fyr bod eich priodas wedi chwalu trwy gyflenwi rhai manylion yn un o’r pum categori canlynol:
1. • bod eich priod wedi godinebu
2. • bod eich priod wedi ymddwyn yn y fath fodd fel na ellir yn rhesymol ddisgwyl i chi fyw gyda nhw – cyfeirir at hyn yn aml fel ymddygiad afresymol
3. • bod eich priod wedi eich gadael am ddwy flynedd
4. • eich bod wedi byw ar wahân am ddwy flynedd a bod eich priod yn cydsynio i’r ysgariad, neu
5. • eich bod wedi byw ar wahân am bum mlynedd Gelwir y person sy’n cychwyn yr ysgariad yn ddeisebydd a gelwir y priod arall yn ymatebydd.
Plant a chyllid
At ddibenion unrhyw drefniadau ariannol neu drefniadau plant y mae angen eu gwneud, nid oes ots yn y rhan fwyaf o achosion pwy sy’n cychwyn yr achos ysgariad a pham. Gallwch ofyn i’r llys wneud gorchmynion am arian ac am blant os oes angen yn ystod (neu ar ôl) yr ysgariad, ond mae’r prosesau cyfreithiol hyn yn hollol ar wahân i’r ysgariad ei hun. Mae’r canllaw hwn yn delio â’r weithdrefn ysgaru yn unig. Fodd bynnag, dylech nodi, os ydych chi’n ystyried ailbriodi, dylech siarad â’ch cyfreithiwr teulu cyn gwneud hynny oherwydd gallai hynny effeithio ar eich gallu i wneud cais am ddarpariaeth ariannol.
Gweithdrefn
Cytuno ar gynnwys y ddeiseb
Dywed Cymdeithas y Gyfraith y dylai cyfreithiwr teulu sy’n gweithredu ar ran rhywun sydd eisiau ysgariad anfon copi drafft o’r ddeiseb ysgariad at y priod arall o leiaf saith diwrnod cyn iddo gael ei ffeilio yn y llys. Mae hyn yn rhoi cyfle i’r priod arall gael cyngor cyfreithiol a chodi gwrthwynebiad os oes unrhyw beth yn y ddeiseb y maent yn ei chael yn arbennig o sarhaus. Mae’n tueddu i fod yn well cytuno ar yr hyn sydd yn y ddeiseb ysgariad os yn bosib, oherwydd gall anghydfodau ynghylch yr hyn sy’n mynd i mewn arwain at oblygiadau i gynnydd llyfn gweddill yr ysgariad.
Cyd-ymatebydd
Os yw’ch priod wedi godinebu mae’n dechnegol bosibl enwi’r person y gwnaeth odinebu ag ef/hi fel cyd-ymatebydd yn yr ysgariad. Fodd bynnag, nid ydym yn argymell eich bod yn gwneud hynny oni bai eich bod yn credu bod eich priod yn debygol o amddiffyn yr achos. Yn ein profiad ni, mae enwi trydydd parti mewn papurau ysgariad yn codi’r emosiwn rhyngoch chi a gallai ei gwneud hi’n anoddach cytuno ar drefniadau mewn meysydd eraill, gan gynyddu eich lefelau straen a’ch costau cyfreithiol o ganlyniad.
Ffeilio’r ddeiseb
Mae’r ddeiseb yn cael ei ffeilio yn y llys gyda’r ffi llys a’ch tystysgrif briodas wreiddiol (neu gopi swyddogol).
Gweini’r papurau ysgariad
Mae’r llys, neu eich cyfreithiwr teulu, yn anfon y ddeiseb allan at (‘gwasanaethu’) yr ymatebydd ynghyd â ffurflen iddynt ei llenwi o’r enw cydnabyddiaeth o wasanaeth. Yn y ffurflen hon mae’n rhaid i’r ymatebydd ddweud a yw’n bwriadu amddiffyn yr ysgariad ai peidio. Rhaid dychwelyd y ffurflen i’r llys. Os nad oes gan yr ymatebydd unrhyw fwriad i amddiffyn yr ysgariad gall hyn fod yn ddiwedd ei ran yn y broses a bydd y deisebydd yn cymryd pob cam pellach. Mewn rhai achosion, fodd bynnag, efallai y bydd yr ymatebydd am i’r “archddyfarniad absoliwt” (decree absolute) gael ei wneud yn gynharach nag yr hoffai’r deisebydd (gweler isod).
Gwneud cais am yr “archddyfarniad nisi” (decree nisi)
Y cam nesaf yw i’r deisebydd gwblhau datganiad i gefnogi’r ddeiseb. Mae hon yn ffurflen arall sy’n nodi bod cynnwys y ddeiseb ysgariad yn wir ac yn gofyn am rai manylion cyfreithiol technegol megis a ydych wedi byw yn yr un cartref ers dyddiad perthnasol penodol. Yna bydd eich cyfreithiwr teulu yn ei ffeilio yn y llys gyda’ch cais am archddyfarniad nisi. Yr archddyfarniad nisi yw cam olaf ond un yr ysgariad. Mae’n golygu bod y llys wedi cytuno bod gennych hawl i ysgariad, ond nad yw wedi ei wneud yn derfynol eto. Ar ôl i’r llys dderbyn eich cais am archddyfarniad nisi, bydd barnwr yn edrych ar eich papurau i sicrhau eu bod yn cyflawni’r meini prawf cyfreithiol ac os gwnânt hynny bydd y llys yn cyhoeddi tystysgrif yn dweud wrthych pryd y bydd yr archddyfarniad nisi yn cael ei ynganu.Mae archddyfarniad nisi yn cael ei ynganu mewn llys agored. Mae hyn yn golygu bod y barnwr yn darllen rhestr o enwau pobl y mae eu ysgariadau wedi cyrraedd y cam hwn, yr wythnos hwnnw. Er y gall unrhyw un fynd yno os y dymunant, does dim rhaid i chi fynychu’r llys pan fydd hyn yn digwydd. Ar unrhyw adeg ar ôl archddyfarniad nisi, gall y llys wneud gorchymyn ariannol rhwymol yn nodi eich trefniadau ar gyfer cyllid ac eiddo ar ysgariad, naill ai trwy gydsyniad neu o ganlyniad i achos llys ar wahân. Ni fydd y llys yn gwneud hynny oni bai eich bod chi neu’r ymatebydd yn gofyn iddo neu os yw’ch achos llys ariannol ar wahân wedi dod i derfyn.
Cwblhau’r ysgariad
Chwe wythnos ac un diwrnod ar ôl rhoi archddyfarniad nisi, gall y deisebydd wneud cais am yr archddyfarniad absoliwt, sy’n dod â’r briodas i ben yn ffurfiol. Ni ddylai pawb wneud cais am archddyfarniad absoliwt cyn gynted ag y bydd ar gael a dylech sicrhau eich bod wedi trafod a ddylech wneud hynny gyda’ch cyfreithiwr teulu. Efallai na fydd yn synhwyrol gwneud cais ar unwaith os, er enghraifft, nad yw trefniadau ariannol wedi’u setlo eto. Dylech drafod eich amgylchiadau penodol â’ch cyfreithiwr teulu oherwydd mewn rhai achosion bydd rhoi archddyfarniad absoliwt yn atal rhai mathau o hawliadau ariannol rhag cael eu gwneud. Fodd bynnag, os yw’r ymatebydd yn awyddus i ddod â’r briodas i ben ac nad yw’r deisebydd wedi gwneud cais am yr archddyfarniad absoliwt, gall yr ymatebydd ofyn i’r llys am ganiatâd i wneud hynny ar ôl cyfnod penodol o amser (tua phedwar mis a hanner ar ol yr archddyfarniad nisi). Bydd y llys fel arfer yn caniatáu cais o’r fath oni bai bod rhesymau i beidio â gwneud hynny. Mewn rhai amgylchiadau arbennig neu eithriadol gall y llys ohurio rhoi archddyfarniad absoliwt. Dylech drafod a yw cais i ohurio’r llys rhag gwneud yr archddyfarniad yn absoliwt yn angenrheidiol neu’n briodol.
Pa mor hir fydd fy ysgariad yn ei gymryd?
Gall hyn amrywio yn dibynnu ar yr amserlenni’r y llys sy’n delio â’ch ysgariad, ac a yw pob cam yn yr ysgariad yn cael ei gymryd yn brydlon ac nad yw trefniadau ariannol yn dal pethau i fyny.
Goblygiadau mewn perthynas â’ch Ewyllys
Mae’n bwysig nodi y gall ysgariad olygu nad yw rhai darpariaethau yn eich Ewyllys yn gweithio fel y byddech chi wedi bwriadu iddyn nhw wneud. Bydd angen i chi wneud Ewyllys newydd yn gyflym ar ôl archddyfarniad absoliwt (neu wrth ystyried ysgariad) i sicrhau bod eich dymuniadau yn cael eu cyflawni os byddwch chi’n marw.
Written by: Elen Hughes (senior consultant solicitor)
Photo by Hutomo Abrianto on Unsplash
This guide does not constitute legal advice, please call us on 01244 478730 to book an appointment.